Nakręcona w Rzymie w 1975 roku rozmowa Claude'a Lanzmanna z Benjaminem Murmelsteinem - ostatnim Prezesem Judenratu w Terezinie i jedynym szefem Żydowskiej Rady Starszych, który przeżył wojnę - nie weszła do przełomowego dzieła Lanzmanna — prawie dziesięciogodzinnego “Shoah”. Po latach reżyser zdecydował się jednak wykorzystać ten fascynujący materiał. Odwiedzając dziś miejsca, o których wówczas rozmawiali, stworzył kolejny obraz fundamentalnie ważny dla naszego rozumienia Zagłady. Murmelstein okazał się rozmówcą niezwykłym: olśniewająco inteligentnym, sardonicznym i mającym do zaoferowania to, czego nie chciał przyjąć od niego sąd w Jerozolimie w sprawie Eichmanna — bezcenne świadectwo człowieka, którego losem było przetrwać całe lata w samym niemal jądrze ciemności. 

Maciej Nowicki